Gemeenteraadsleden vinden dat zij door de coronaspoedwet buitenspel worden gezet. Waar de burgemeesters een prominente rol krijgen, hebben raadsleden het nakijken: de burgemeester legt alleen achteraf verantwoording af over diens beleid. De Nederlandse Vereniging van Raadsleden pleit ervoor dat raden coronamaatregelen vooraf met de burgemeester kunnen bespreken.
Ook daar waar het gaat om de 25 veiligheidsregio’s dienen de gemeenten – en dus de gemeenteraden – zo veel mogelijk vooraf geconsulteerd dan wel betrokken te worden bij verordeningen die door het hoofd van de veiligheidsregio wordt afgekondigd. ‘Het valt niet meer vol te houden dat democratische controle door het spoedeisend karakter van maatregelen volstrekt onmogelijk is’, zo schrijft de vereniging in een brief aan de Tweede Kamer.
Ontslag
De zogeheten tijdelijke wet Covid 19 ligt voor behandeling en goedkeuring op tafel bij de Tweede Kamer. Het betreft een aangepaste versie van het oorspronkelijke coronawetsvoorstel dat minister van volksgezondheid De Jonge begin juni opstelde en waar toen forse kritiek op kwam.
In het aangepaste voorstel staat dat de burgemeester over zijn genomen maatregelen verantwoording aflegt aan de raad. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden vindt dat te vrijblijvend en ‘volstrekt inadequaat.’ De burgemeester krijgt bij uitstek een rol in de handhaving van de openbare orde en veiligheid en de daarbij behorende verantwoordingsplicht aan de gemeenteraad is per definitie ex post. ‘Daarmee is de democratische controle slechts een pro forma activiteit, die – in het meest onwaarschijnlijke geval – theoretisch kan leiden tot een verzoek tot ontslag van de burgemeester.’
Lokaal maatwerk
De aanpassing van de tijdelijke wet die nu in voorbereiding is, zou wat de raadsleden betreft bovendien ruimte moeten geven voor lokaal maatwerk. Zij bepleiten zelf de mogelijkheid om naast landelijke en regionale (nood-)verordeningen de ruimte te geven om lokale verordeningen op te stellen. ‘De tijdelijke wet plaatst ruim 8.500 raadsleden tegenover de wet in plaats van dat zij ook de ambassadeurs zouden kunnen zijn van de diverse tijdelijke maatregelen’, aldus voorzitter Bahreddine Belhaj van de raadsledenvereniging. Dat zou het draagvlak voor de maatregelen aanzienlijk kunnen vergroten. In zijn ogen is het wetsvoorstel ‘uitermate centraal opgehangen’, waarbij voor lokaal en/of regionaal maatwerk niet of nauwelijks plek is.
Democratische legitimatie
De wijziging in de Wet Veiligheidsregio’s zou én regionaal/lokaal maatwerk mogelijk moeten maken én democratisch moeten worden gelegitimeerd door de burgemeester – in zijn functie van burgemeester van de gemeente, voorzitter van de gemeenteraad en het college van burgemeester en wethouders, maar ook als lid van het AB van de veiligheidsregio – vooraf te verplichten overleg te voeren met de gemeenteraad over eventuele lokale en/of regionale maatregelen.