Gemeenteraadsleden in heel Nederland maken zich grote zorgen over het functioneren van de lokale democratie: ‘zwijgende burgemeesters en wethouders’, ‘ondoorzichtige miljoenenuitgaven aan noodmaatregelen’ en ‘het doordrukken van projecten’. Allemaal onder het mom van de crisissituatie door het coronavirus. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden bevestigt en deelt die zorgen.
Hamerstukken
De klachten van de gefrustreerde en bezorgde raadsleden stromen binnen, zegt Bahreddine Belhaj, voorzitter van de Vereniging voor Raadsleden en PvdA-raadslid in Lelystad, vanochtend tegen BNR dat een aantal gesprekken voerde met raadsleden. Gemeenten doen tijdens de coronacrisis grote uitgaven, maar raadsleden die vragen om financieel inzicht in de gevolgen van de coronacrisis krijgen geen antwoord meer, is een van de klachten. Sterker nog: zaken waar veel geld mee gemoeid is, worden volgens hen nu soms als hamerstukken afgedaan.
Vrees voor onder curatelestelling
Raadsleden die zich hebben gewend tot de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden maken zich grote zorgen over de financiële situatie van hun gemeenten na de crisis. Zij vrezen dat hun gemeente dan in grote financiële nood zal verkeren, zonder dat zij zelf invloed op het proces hebben gehad. Er zijn zelfs raadsleden die denken dat het kan leiden tot een onder curatelestelling van de provincie. Daar zullen burgers grote negatieve gevolgen van ondervinden. Andere kritiek is dat raadsleden niet altijd op de hoogte worden gesteld van specifieke maatregelen rond het coronavirus, waardoor ze het bestuur niet kunnen controleren.
Politieke keuzes
Belhaj zegt tegen BNR dat gemeenten het voor de coronacrisis al moeilijk hadden door onder meer de uitgaven voor jeugdzorg en dat er tijdens de coronacrisis ineens heel veel geld wordt uitgegeven. ‘Dat gaat in een dusdanig tempo dat niet inzichtelijk is wat we aan het doen zijn. Hoeveel geven we uit? Wat hebben we nog in de reserves zitten? Soms worden dan gewoon politieke keuzes gemaakt. Je kunt nu wel veel uitgeven, maar als je daardoor over zes weken alle bibliotheken of buurthuizen moet sluiten, dan moet je daar wel met de gemeenteraad over besluiten.’
‘Nood breekt wet’
Volgens Jeroen van Gool, directeur van de Wethoudersvereniging (en zelf CDA-raadslid in Alphen aan den Rijn), heeft Belhaj zeker gelijk dat de politiek het primaat heeft. ‘De raad gaat over de uitgaven. Maar we zitten in een crisissituatie en dan breekt nood soms wet. In deze crisis deden de problemen zich acuut voor en dan wil je acute maatregelen treffen. Soms vraag je daar achteraf toestemming voor.’ Van Gool krijgt geen signalen van wethouders over ‘briesende raadsleden’. Het is volgens hem maar de vraag of ‘de centen’ al zijn uitgegeven. ‘Je moet door een mangel heen wil je in aanmerking komen voor gemeentelijke gelden. Dat is niet van de ene op de andere dag uitgegeven.’