De actiebereidheid van Nederlandse raadsleden vanwege het uitblijven van structurele financiële vergoeding voor de nieuwe gemeentelijke zorgtaken is groot. Dat stelt de Nederlandse Vereniging van Raadsleden, die zich daarmee aansluit bij het protest van de raad van Zoetermeer. Deze startte maandag een actiecomité om het verzet tegen het rijk te kanaliseren en riep andere gemeenten en raden op zich aan te sluiten.
Gemeenten hebben er sinds 2015 van het Rijk veel extra taken bij gekregen, zoals de Wmo (voorzieningen voor ouderen om thuis te kunnen blijven wonen) en de Jeugdzorg. De eigen bijdragen van burgers dekken deze extra kosten echter bij lange na niet. Veel gemeenten kunnen hierdoor naar eigen zeggen hun begrotingen nauwelijks of niet rond krijgen.
De gemeenten zouden hier volgens het Rijk structureel meer geld voor krijgen, maar volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) blijft het bij incidentele giften uit een beperkt fonds.
Het uitblijven van structurele financiële compensatie weegt volgens de gemeenten zwaar op hun begrotingen. Zo zou er flink zijn gesneden in posten als zwemlessen, voorzieningen voor ouderen, gemeentelijk onderhoud of bibliotheken.
‘Lokaal bestuur voelt zich ongehoord en ondermijnd’
“Niet alleen raadsleden, maar ook wethouders en burgemeesters voelen zich totaal niet gehoord door Den Haag”, stelt voorzitter Bahreddine Belhaj van Nederlandse Vereniging van Raadsleden. “Over de hele breedte is de afgelopen twee jaar aangegeven dat het niet nakomen van toezeggingen door de Rijksoverheid vrijwel alle gemeenten met grote problemen heeft opgezadeld. Het lokale bestuur wordt ondermijnd en de actiebereidheid is enorm.”
Talloze provincies en gemeenten stuurden de afgelopen maanden al brandbrieven naar het kabinet en de Tweede Kamer over de financiële problemen, maar vooralsnog zonder resultaat. Onder meer uit Overijssel, Drenthe, Utrecht, Groningen, Brabant, Zeeland en Twente werd dit stevige afgegeven.
De Rijksoverheid heeft samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten een onafhankelijk onderzoek naar de problemen ingesteld. De resultaten worden dit najaar verwacht; het kabinet heeft toegezegd op basis van die uitkomsten voor 2022 structurele budgetten te gaan vaststellen.
Veel gemeenten hebben tekort op begroting laten staan
Belhaj snapt echter de bijzondere stap van de gemeente om een actiecomité in te stellen en op te roepen tot bestuurlijke ongehoorzaamheid. Zo dreigt Zoetermeer geen begroting meer in te leveren bij het Rijk als er niets verandert.
Diverse gemeenten, zoals Hoogeveen en Zwijndrecht, hebben op de laatste begroting al een tekort laten staan, om aan te geven hoe hoog de nood is. Tientallen wethouders stonden twee weken geleden op het Plein in Den Haag te demonstreren tegen het gebrek aan daadkracht van het kabinet. Voorzitter Jan van Zanen van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten noemde de situatie “volstrekt onhoudbaar”.
“Ik voel de pijn, maar wij wachten in principe dat onderzoek af”, legt de voorzitter van de Vereniging van Raadsleden uit. “In dat onderzoek wordt vastgesteld wat elke burgemeester en raad in Nederland allang weet, namelijk dat bijna alle Nederlandse gemeenten zwaar lijden onder de druk van de Wmo- en Jeugdzorg-gevallen. Als het Rijk daarna niet snel en adequaat handelt, komen alle beroepsverenigingen – ook van gemeenten, burgemeesters en wethouders – heel snel in actie.”