Gemeenteraadsleden hebben hulp nodig, maar durven daar geen geld aan uit te geven (Trouw)

Het grote voordeel van kleine kinderen, als je raadslid bent? Als de raadsvergadering om acht uur ’s avonds begint, liggen ze al op bed, lacht Anne Slingerland. Van 2014 tot 2018 was ze raadslid voor de PvdA in Baarn. Een hectische tijd. Naast haar baan als directeur van een stichting (tussen de 32 en 36 uur per week) was ze ook drie à vier avonden bezig met de lokale politiek.

“En ik wilde niet alleen maar stukken lezen. Dan wordt je een soort extra ambtenaar”, zegt ze. Dus trok ze regelmatig tijd uit om op bezoek te gaan bij organisaties, en in de verschillende wijken met bewoners te praten. Slingerland: “Heel veel kopjes koffie drinken is dat.” Vaak op zaterdag. Tegen het einde van haar termijn besloot ze niet door te gaan als raadslid. Mede vanwege de enorme tijdsinvestering die het werk van haar vroeg.

Nevenfunctie

Slingerland is lang niet de enige die zich om die reden niet meer verkiesbaar stelt. Keer op keer blijkt uit onderzoek dat raadsleden worstelen met de enorme hoeveelheid tijd die in het raadswerk gaat zitten. Onlangs nog concludeerden de NOS en de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden na een enquête weliswaar dat driekwart van de huidige raadsleden door wil, maar wie zich niet verkiesbaar stelde noemde vaak de werkdruk als reden om te stoppen.

Gemiddeld besteden raadsleden 16,75 uur per week aan hun raadswerk. In grote steden is dit ruim 21 uur. Naast hun baan, studie of andere bezigheden. Want het blijft een nevenfunctie.

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden maakt zich al langer zorgen over de hoge werkdruk, volgens haar het gevolg van de extra taken die gemeenten er de afgelopen jaren bijkregen op het gebied van werk en inkomen en de zorg. Ook voor de raadsleden, die het lokale bestuur moeten controleren, betekende dat extra werk.

Griffie en assistenten

De vereniging pleit in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart dan ook opnieuw voor meer scholing en ondersteuning voor raadsleden. Zo zou elke raad een goede griffie moeten hebben die hen bij de praktische zaken ondersteunt en geld om bijvoorbeeld een fractieassistent aan te trekken.

In feite zouden gemeenteraden het geld voor die extra ondersteuning in meerderheid kunnen eisen. De raadsleden gaan immers gezamenlijk over de uitgaven van de gemeente. Maar dat doen ze zelden, bleek in 2020 uit onderzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB).

Net als de Raadsledenvereniging concludeerde die overheidsadviseur dat doordat de gemeenten extra taken hebben gekregen, ook het takenpakket van de raadsleden is uitgebreid. Toch leidde dat niet tot meer ondersteuning. Gemeenteraadsleden zijn, net als de leden van de Provinciale Staten overigens, terughoudend om in zichzelf te investeren.

Bezuinigingen

Slingerland begrijpt wel waarom. Veel gemeenten hebben immers de laatste jaren moeten bezuinigen, door financiële tekorten op het gebied van de jeugdzorg. Buurthuizen sluiten en tegelijkertijd meer geld naar de raadsleden? Dat voelt op z’n minst ongemakkelijk. “Je ziet het verwijt al voor je”, zegt Slingerland. “Dat geld moest eigenlijk naar de zorg en nu geven ze het aan zichzelf uit.”

Ze vindt het dan ook goed dat de raadsledenvereniging ervoor pleit om het geld voor de ondersteuning rechtstreeks uit Den Haag te laten komen. Het geld zou ‘geoormerkt’ moeten worden, zoals dat heet, legde voorzitter Bahreddine Belhaj deze week uit bij het radioprogramma Spraakmakers. Dat betekent dat een specifiek bedrag dat van het Rijk naar de gemeenten gaat alleen maar uitgegeven mag worden aan scholing en ondersteuning. “Nu laat je het politiek worden”, zei hij. “Nu kan er een partij komen die, hoe zal ik dit zeggen, heel geliefd is, en zegt: zie je wel, het zijn allemaal zakkenvullers.”

Tips uit de praktijk

Ondanks de hoge werkdruk hebben ook dit jaar weer tienduizenden mensen zich kandidaat gesteld voor de gemeenteraadsverkiezingen van 16 maart 2022. Een aanzienlijk deel van hen deed dat voor het eerst. Hoe zorgen zij die straks een zetel bemachtigen dat ze voldoening halen uit het werk, en niet na een paar maanden al omvallen? Trouw verzamelde tips van ervaren raadsleden. Hieronder de meest genoemde adviezen.

1. Focus op een paar speerpunten

Veel raadsleden adviseren de nieuwelingen dit: kies maximaal drie onderwerpen die je belangrijk vindt en richt je daarop. “Zeker als nieuw raadslid komt er veel op je af en kan het helpen om duidelijke keuzes te maken”, weet Rixt de Jong uit Heerenveen (D66) uit ervaring. Liever een paar dingen heel goed doen, dan alles half, vindt ze. Zelf koos het jongste raadslid van Heerenveen de afgelopen periode haar tijd te steken in een initiatiefvoorstel om jongeren te betrekken bij de lokale politiek.

Precies wat Sander van Alfen, raadslid en fractievoorzitter van Gemeentebelangen Buren bedoelt als hij adviseert: “Blijf jezelf en focus op zaken die echt bij je passen.” Op die manier word je een expert op jouw terrein en kun je een eigen agenda bepalen, in plaats van meegezogen te worden in die van het college van burgemeester en wethouders, zeggen de ervaren rotten.

2. Ga praten met inwoners en experts

De Stadspartij in Doesburg heeft een motto, laat raadslid Appie van der Beek via Twitter weten: ‘de praat van de straat, wordt de daad van de raad.’ En uitvinden wat er in de samenleving leeft doe je niet op het gemeentehuis, weten de ervaren raadsleden. Dus luidt een veel gehoord advies: ga naar buiten.

“Zoek de eerste weken contact met stichtingen, maatschappelijke organisaties, ondernemers en inwoners over wat er speelt”, zegt Nick Hendriks van het CDA in Zaanstad bijvoorbeeld. “Zorg dat ze je weten te vinden als ze ergens tegenaan lopen of ideeën hebben”, vindt ook Anne Slingerland. Want een expert op een terrein als armoedebestrijding, wonen of een ander gemeentelijk dossier word je niet zonder ook de mensen uit te praktijk te spreken. Dus, zoals Sanny Brunekreeft, raadslid voor de ChristenUnie in Veenendaal zegt: “Stel vragen, luister goed. En je hoeft niet altijd meteen een mening te hebben.”

3. Werk samen, ook als je een kleine fractie hebt

Voor wie onderdeel uitmaakt van een grotere fractie is dit gemakkelijk: verdeel de taken goed en maak daarbij gebruik van ieders kennis en ervaring. “Ik ben bijvoorbeeld heel blij dat ik een agrarisch ondernemer in mijn fractie heb”, zegt Jos van Ginneken, fractievoorzitter van het CDA in Terneuzen. “Als hij naar een bestemmingsplan kijkt weet hij al heel snel: dit is iets waar we mee kunnen instemmen. Of: hier moeten we nog vragen over stellen. Ik moet daarvoor honderden pagina’s doorlezen.”

Maar ook kleine partijen doen er goed aan bondgenoten te zoeken, weet bijvoorbeeld Moussa Aynan van Jouw Haarlem, een eenmanspartij. “Zoals er sommige thema’s zijn waarover mensen mij consulteren, zo heb ik dat ook met anderen”, vertelt hij. “Ik heb bijvoorbeeld niet veel verstand van financiën. Als ik daarover iets wil weten dan bel ik Frans Smit van de Ouderenpartij en zeg ik: goh Frans, hoe zit dit? Leg eens uit.”

4. Zorg goed voor jezelf

De meeste raadsleden zeggen ook eerlijk: het kan soms best pittig zijn om avond aan avond weg te zijn. En dus adviseren zij de nieuwelingen ook om goed voor zichzelf en hun thuisfront te zorgen. Zo zegt Jochem van Zijlstra (CDA, Waadhoeke): “Je bent 20 tot 25 uur per week weg, naast je gewone baan. Dat kan invloed hebben op de thuissituatie, daarom zijn een goede thuisplanning en communicatie van belang.”

Moussa Aynan van Jouw Haarlem weet dat het lastig kan zijn de eigen grenzen te bewaken. “Ik zie het om me heen, de een na de ander krijgt een burn-out. Het is mij in het verleden ook overkomen.” Raadsleden willen er graag voor alle inwoners zijn, heeft hij gemerkt. “Maar niemand heeft er wat aan als je kapot gaat aan het werk.” Zijn advies is dus om vooral ook af en toe het werk stil te leggen.