Bahreddine Belhaj (PvdA-raadslid Lelystad) is bestuursvoorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, die vijfduizend leden heeft. Hij maakt zich zacht uitgedrukt, zorgen over de toename van agressie jegens en bedreigingen
van gemeenteraadsleden. „De samenleving schuift steeds verder op.”
Volgens onze enquête onder gemeenteraadsleden is bijna een kwart van hen al dan niet meermalen be-
dreigd. Onthutsend?
„Het is een herkenbaar beeld. Het komt steeds meer voor. Vooral in de afgelopen twee, drie jaar door de coro-
namaatregelen. Je merkt dat er veel agressie naar raadsleden gaat. Onterecht. Er kan boosheid zijn, bijvoorbeeld
als er een speeltuin wordt wegbezuinigd. Boos zijn zonder de wet te overtreden mag altijd. Maar raadsleden gaan niet over coronamaatregelen.”
De meeste bedreigingen worden mondeling of via sociale media geuit. Opvallend zijn de percentages fysieke bedreigingen of be-
dreigingen op het huisadres van het betrokken raadslid.Respectievelijk 12 en 28 procent. Schrikt u daarvan?
„Het is een opmaat naar iets veel ergers. Ik weet niet waar het eindigt. Het begon met boos zijn. Toen kwam het uitschelden en nu gaan mensen naar huisadressen.Wat gaat er volgen, waar gaan we heen? We raken er onbewust al aan gewend dat raadsleden worden uitgescholden en bedreigd. Je ziet een normvervaging. Daar maak ik me grote zorgen over. Moeten raadsleden
straks met politiebeveiliging naar vergaderingen toe? In Duitsland zijn lokale bestuurders al geliquideerd om hun standpunten.”
Uit uw eigen onderzoek bleek onlangs dat raadsleden drie keer zo vaak slachtoffer worden van bedreigingen en
geweld als in 2015. Wat ziet u als oorzaak daarvan?
„Ten eerste de decentralisatie. De Wmo (Wet maatschappelijke ondersteuning; red.), jeugdzorg et cetera
zijn naar de gemeenten gegaan, maar met gigantische besparingen. Veel gemeenten moesten bezuinigen en dus besluiten nemen die vaak niet populair liggen. Je sluit speeltuinen, buurthuizen, bibliotheken… Dan zie je bij inwoners som sentimenten opkomen. ’Dit pikken we niet en we gaan er wat aan doen.’ Ten tweede: corona heeft geleid tot een gigantische toename van boosheid en agressie. Dat schijnt te moeten kunnen en dat wordt afgerekend op onder meer raadsleden die worden aangesproken op het
beleid van de landelijke overheid. Daar komt bij: zoals het eraan toe gaat in het debat in de Tweede Kamer… dat heeft effect op
de samenleving. Als je elkaar uitscheldt in de Tweede Kamer, gaan inwoners denken dat dat normaal is en dat je zo kunt omgaan met volksvertegenwoordigers.”
Hoe kan een raadslid zich hiertegen wapenen, figuur-
lijk gesproken?
„Twee dingen. Nummer één is dat je je realiseert dat dit niet normaal is, dat we er
niet aan moeten wennen. Besef dat het niet aan jou ligt. Je zit in de politiek om te kiezen, om een standpunin te nemen. Dat is ons democratische systeem. Bedenk dat tegenover die ene persoon die jou bedreigt duizenden staan die je vertegenwoordigt en die achter je staan. Het kan al snel lijken alsof een extreem kleine minderheid die politici bedreigt ook ’het volk’ is.
Dat is absoluut niet het geval.”
Cijfermatig klopt dat, maar gevoelsmatig is dat toch even een ander verhaal.
„Ja.”
„Maar als je wordt bedreigd of geïntimideerd, gá naar je burgemeester. Die. gaat over openbare orde en
veiligheid. Nummer twee, heel belangrijk: praat erover. Met je omgeving, met andere mensen. Als ik thuis een briefje krijg, kan ik persoonlijk denken ’Het zal me een rotzorg zijn’. Maar je hebt toch een vrouw. En kinderen. Het gaat emotioneel bij je wroeten. Kan ik mijn kind wel alleen op de fiets naar school laten gaan? Het zijn kleine dingen, maar die gaan wel elke dag een rol spelen in je leven. Ze hebben invloed op jouw emoties als mens. Krop het niet allemaal op, anders kun je een burn out of iets anders krijgen. Aangifte doen is een kwestie van persoonlijke inschatting. Het ligt eraan hoe je er zelf in staat. In sommige gevallen zullen raadsleden meteen aangifte doen, anderen drukken op de deleteknop met de gedachte ’het zal wel’.”
Heeft deze tendens invloed op de gemiddelde kwaliteit van gemeenteraadsleden en dus gemeenteraden?
„Die link leg ik niet. Ik denk dat raadsleden eerder stoppen door de werkdruk dan door bedreigingen.”
Je zou kunnen aannemen dat raadsleden zich wat minder duidelijk uitspreken, wat meer onder de radar blijven.
„Nou ja, je bent voorzichtiger, zorgvuldiger met je woorden. Je ligt als raadslid. onder een vergrootglas. Je bent je tegenwoordig heel bewust van de impact die woorden kunnen hebben. Als je iets ’verkeerds’ zegt, kan dat snel viraal gaan en voor je het weet heb je allerlei niet zulke aardige mensen in je sociale media of op andere manieren. Maar dat moet niet betekenen dat je
niks zegt.’’ ,,Je moet bezig zijn met politiek, met standpunten. Dat je door één of twee personen gaat twijfelen… Wat we daarmee zeggen is: we maken de democratie monddood.’’ ,,Het wordt dan het regeren van de gewelddadige minderheid. Als het gevoel
ontstaat dat het werkt om iemand te bedreigen, gaat het escaleren. Dan wordt het harder en harder.”
Nog niet zo lang geleden zwegen politici over bedreigingen. Er leek een taboe op te rusten. Dat is snel aan het
veranderen. Hoe komt dat?
„Ja. Vroeger kreeg je een mailtje met ’Jij bent een vuile…’ en dan was het klaar. Tegenwoordig krijgt je brieven thuis. ’We weten
waar je woont’. ’We komen je vrouw of je kinderen wat aandoen’. Dat is het ver-
schil. Het is echt bedreigend geworden. Zwaar bedreigend geworden. Vooral omdat het nu echt over de
privépersoon gaat. Vroeger kreeg je een mail op jouw e-mailadres van de gemeenteraad. Nu op je privémail. En telefoontjes op je privé-nummer, bezoek aan huis. Dan wordt het wel heel anders, dan ga je je uitspreken. Omdat we ons allemaal toch wel zorgen maken: waar gaan we heen?”
Waar gaan die bedreigingen doorgaans over?
„Dat is lastig te zeggen. Vaak over standpunten die je hebt ingenomen, besluiten die je hebt genomen. Over 5G bijvoorbeeld. De
gemeenteraad besluit over de 5G-zendmasten en als raadslid krijg je dan ineens een bericht met de tekst ’Jij vermoordt onze kinderen door die zendmast te plaatsen’. Het kan de meest gekke dingen betreffen.”
Wat houden de bedreigingen in?
„Meestal is het uitschelden. Soms gaat dat wel verder. ’Jij woont daar en daar, jij werkt daar en daar’. ’Ik zie jou, ik
weet wat je aan hebt’, dat soort dingen. Dan word je echt wel bang. Maakt niet uit wie je bent. Word ik in de gaten gehouden of zo?”
Wordt het tijd voor een weerbaarheidstraining voor raadsleden?
„Ik denk dat we dat stadium voorbij zijn. We moeten aan de slag met het Openbaar Ministerie. Als iemand wordt uitgescholden of bedreigd, moet er de volgende dag gewoon meteen politie voor de deur staan. Probeer de daders te achterhalen, deel boetes uit, leg straffen op. Ik vind dat we echt moeten gaan nadenken over beschermde beroepen. Zoals journalisten, rechters, advocaten, politici. Dat we daar serieus anders mee moeten omgaan. Het zijn de pijlers van je democratie, van je vrije samenleving. Dit gaat
eigenlijk over ons allemaal.”
Ben u zelf weleens bedreigd?
„Vroeger. Ruiten ingegooid bij mij thuis. Maar toen was ik niet getrouwd. Ik heb de verzekering gebeld en er is een nieuwe ruit ingezet. Ik was er stoïcijns in, als 24- jarige. En nogmaals: ik ben geen goed voorbeeld. Ga aangifte doen. Ik heb nu een gezin en voor mij zou het nu anders zijn dan toen.”
Wat is het grofste wat u heeft gehoord over bedreigingen?
„Er is één kwestie die me koude rillingen bezorgt, tot op de dag van vandaag. Een wethouder vertelde dat hij zijn kinderen zou ophalen van school. Kleine kinderen, van de basisschool. Die bleken niet te staan waar ze hoorden te staan toen hij bij de school
kwam. De wethouder is naar huis gereden en dacht dat zijn vrouw de kinderen had gehaald. Hij kwam thuis en toen zag hij een
auto voor de deur stoppen die hij niet kende. Zijn twee kleine kinderen stapten eruit. Ze hadden een briefje bij zich. Daar stond
op: ’Dit keer brengen we ze nog thuis, de volgende keer niet meer’. Ik heb nog geen kinderen, maar als mij dat zou gebeuren… (zwijgt even en zucht) ja… Dit komt uit een film, zou je denken. Maar helaas niet. Later bleek dat georganiseerde misdaad te zijn, ergens in het zuiden van
het land.”
Fred Hoogendoorn
https://www.gooieneemlander.nl/cnt/dmf20220211_20829227