‘Doen alsof’ je geen tekort hebt op de jeugdzorg. Het kan, het mag, en is zelfs een aanrader. Deze opzienbarende reclame voor een boekhoudtruc tekende Gemeente.nu afgelopen week op. Afzender: Bahreddine Belhaj, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Glashelder was de boodschap, maar daar stond een wat verwarrende ontkenning tegenover: het ministerie van Binnenlandse Zaken sprak de lezing van Belhaj tegen. Of toch niet? Wat BZK wel kwijt wilde, is dat er gebruik mag worden gemaakt van een ‘stelpost’ voor geld dat mogelijk na 2021 uit Den Haag komt. Waar leidt dit nu toe? Belhaj stelde duidelijk dat deze post direct al gevolgen heeft, het ministerie komt na herhaalde vragen niet met een helder antwoord. Belhaj geeft in het weekend telefonisch toelichting.
Hoe zit het nu precies? Heeft de stelpost meteen al gevolgen, of pas na 2021?
‘Het vervelende is: technisch gezien is dit een ingewikkeld verhaal. Onderaan de streep komt het erop neer dat je niet al volgend jaar bezuinigingen moet doorvoeren, zoals het sluiten van de bibliotheek, het zwembad of andere voorzieningen. Dat wilden we zo simpel mogelijk communiceren richting raadsleden, onze achterban. Dat is gelukt, we hebben iedereen even wakker geschud. Raadsleden zijn niet allemaal financieel specialist, maar zij zijn wél degenen die keuzes moeten uitleggen aan de kiezer. Vandaar de beslissing om het zo te brengen. Dat je kunt doen alsof je geen tekort hebt, begrijpt iedereen. En daar komt het eigenlijk ook op neer.’
Oké, maar onder de motorkap is het dus ingewikkelder. Doet u eens een poging.
‘Hoe je daar komt, ligt iets genuanceerder inderdaad. De begrotingsregels schrijven voor dat er tegenover structurele lasten structurele baten moeten staan. Dus stel, ik heb een zwembad en dat kost jaarlijks een miljoen euro, dan heb ik daarvoor structurele dekking nodig. Dat wil zeggen, jaarlijks een miljoen euro en niet drie jaar een miljoen euro, maar het vierde jaar niets. Want dan haalt de accountant er voor de gehele periode een streep doorheen. Het probleem met de daadwerkelijk toegezegde extra middelen van het kabinet, is dat die maar lopen tot 2021.
‘Dat betekent: geen structurele baten. Hierdoor kwamen ingrijpende bezuinigingen op tafel te liggen als gevolg van de tekorten. De uitgaven aan Wmo en jeugd gelden namelijk als structurele lasten, vanwege het wettelijk verplichte karakter. Nu het kabinet heeft gezegd dat de stelpost hiervoor ook als structurele baten in de meerjarenraming opgenomen mag worden voor 2022 en 2023, is dat probleem weg. Bezuinigingen die volgend jaar al nodig waren vanwege het sociaal domein, zijn dat nu niet meer. Of tenminste voor een deel niet meer, afhankelijk van de hoogte van het tekort.’
Maar of dat geld er komt, moeten gemeenten maar afwachten. Het verschijnt vanuit het niets, maar kan met de volgende zwaai van de toverstaf weer in rook opgaan. Is het wel verantwoord om daarop je begroting te baseren?
‘Gemeenten zeggen bijna allemaal dat dit een rare constructie is. En dat is het ook. Want nee, je weet niet of de middelen er echt komen. Anderzijds maakt dit het Rijk wel schatplichtig, naar mijn idee. Het kabinet wil eerst onderzoek laten doen naar de kosten. Dat gaat terug tot 2015, ook daaruit kun je iets afleiden: kennelijk leeft het idee dat het al vanaf het begin niet goed heeft gezeten met het geld voor de decentralisaties.
‘Er is dan ook een hele forse korting overheen gegaan. Die hebben gemeenten overigens in veel gevallen weten te realiseren, alleen het is de volumegroei van de jeugdzorg van 12 procent waar de problemen door ontstaan. Dat neemt niet weg dat er alsnog een forse bezuinigingsopgave ligt voor veel gemeenten op het sociaal domein. Het is dus niet een kwestie van of je moet bezuinigen, maar hoeveel je moet bezuinigen. De financiering van de jeugdzorg blijft dan ook een voortdurend aandachtspunt voor gemeenten, waar ze hard aan werken met innovaties en verbeteringen van de efficiëntie.
‘Het kabinet heeft hele forse bedragen beschikbaar gesteld en komt nu bovendien met deze bijzondere oplossing. Volgens mij zijn ze behoorlijk geschrokken. Het ministerie wil natuurlijk ook niet dat het ene na het andere buurthuis dichtgaat. Dus we mogen er denk ik wel met een beetje vertrouwen naar kijken.’
Wie heeft deze truc volgens u bedacht?
‘Het ministerie. Verschillende provincies – dat zijn de toezichthouders op de gemeentefinanciën – hebben laten weten er niet gelukkig mee te zijn. Het komt ook zeker niet bij ons vandaan. De communicatie verloopt vanuit het ministerie, dat de regels voor dit specifieke geval anders toepast. Dus teken het maar uit.’
U vindt het zelf een bijzondere figuur en u ziet ook het financieel risico. Toch maakt u promotie voor deze kunstgreep, waarom?
‘Omdat het enige alternatief, voorzieningen beëindigen of sluiten, nog veel erger zou zijn. Vanzelfsprekend moet er voor de toekomst een echte oplossing komen. Minister Ollongren wil kijken naar de mogelijkheid voor gemeenten om meer belastingen te heffen, heeft ze gezegd. Let wel: in plaats van rijksbelastingen, niet er bovenop. Dat is een mogelijke oplossingsrichting, die recht zou doen aan de decentralisaties en de lokale politieke keuzes die daarbij horen.’
Geplaatst op. Gemeente.nu op 21 juli 2019
https://www.gemeente.nu/bedrijfsvoering/financien/bellen-met-belhaj-iedereen-even-wakker-geschud/